از پشت پرده

از اولین روزهای ترم اول که موضوع را فهمیدم کنجکاو شدم به صحت قضیه و چگونگی اش پی ببرم . همان روز بعد از اتمام کلاس، محوطه آموزشگاه را گشتم تا اینکه پیدایشان کردم . یک سمت آموزشگاه برای آنها پیش بینی شده است . کلاسهایی که علاوه بر امکانات سایر کلاسها در موارد زیر مشترک هستند :
دو در ورودی یکی برای طلاب و یکی برای استاد که در دو سمت کلاس قرار دارند و یک پرده به ارتفاع حدود دو متر در جلوی میز استاد که حایل بین استاد و طلاب است .
اینجا حوزه علمیه جامعة الزهراء  است و آقایان اساتید در همچون کلاس هایی تدریس می کنند .
هنوز هم گاهی که  در اینترنت می گویم در جامعه درس می خوانم برخی با کنجکاوی و البته پیش داوری نابجا می پرسند همانجا که مردها از پشت پرده درس می دهند؟ و بعد از جواب مثبت من این حرکت را به تحجر منسوب می کنند .

بالاخره باید روزی درباره این موضوع می نوشتم و ترجیح دادم که بعد از گذراندن دو واحد درسی «روش تدریس» و تجربه حضور در همچین کلاسی بنویسم .
طلاب قبل از استاد با پوشش کامل چادر و بعضا پوشیه در کلاس حاضر می شوند . استاد در می زند ، به کلاس وارد می شود و بدون اینکه طلاب را ببیند در پشت میز و پرده مستقر شده و تدریس را آغاز می کند . دختران طلبه کمی آزادتر می نشینند و لازم نیست دست خود را برای پوشاندن صورت با چادر به کار ببرند . استاد برای استفاده از تخته محدودیتی ندارد و در صورت لزوم سوال و جوابهایی بین استاد و شاگرد رد و بدل می شود . تنها موردی که این همه حساسیت ایجاد کرده دو متر پارچه است !
در « روش تدریس» ابتدا تعریف اصول یادگیری و تدریس را فرا گرفتیم و پس از آن مهارتهای لازم برای معلم که به سه قسمت 1- پیش از تدریس 2- ضمن تدریس و 3- پس از تدریس ، تقسیم می شود .

1- پیش از تدریس
شامل تعیین هدفها ( شناخت حیطه ها ) و تدوین طرح درس سالانه و روزانه می باشد که مسلما تدریس از پشت پرده خللی به اینها وارد نمی آورد چون همانطور که از عنوان مشخص است قبل از فضای کلاس صورت می گیرد .
2- ضمن تدریس
 مهارت برقراری ارتباط : این مهارت تاکید بر برقراری ارتباط صحیح بین معلم و شاگرد دارد و اینکه اگر این رابطه به خوبی برقرار شود هدفهای آموزشی با کیفیت و سهولت بیشتری تحقق می یابند . پرواضح است که در فضای آموزشی حوزه و با توجه به اعتقادات فردی استاد و شاگردان در ارتباط بین خانم های طلبه و استاد آقا هر چه حریم ها بیشتر رعایت شود هر دو طرف احساس رضایت بیشتری می کنند و ارتباط حول محور درس بهتر برقرار می شود .
مهارت تمرکز بخشی : عواملی وجود دارند که در امر تدریس معلم خلل ایجاد می کنند لذا یکی از وظایف مهم معلم این است که عوامل مخل را با مهارت های ویژه ای برطرف سازد . ممکن است گفته شود که در همچون کلاسهایی، استاد به کلاس تسلط ندارد و از حال شاگردان آگاه نیست ؛ اما می تواند با استفاده از پرسش های کلاسی ، با توجه به صداهای موجود در کلاس و سختی یا آسانی درس میزان تمرکز دانش آموزان را تشخیص دهد . برای افزایش تمرکز در کلاس راه کارهای زیر توصیه می شود که وجود حایل، نمی تواند ممانعتی ایجاد کند .
  توجه به نقش صدا و بیان معلم به هنگام تدریس، حرکت در کلاس، توجه دادن کلامی و غیر کلامی، ایجاد تنوع در برقراری رابطه بین افراد کلاس و سکوت .
در کلاس روش تدریس یک بار سر صحبت به کلاسهای اساتید مرد کشیده شد . استادمان می گفت با وجود پرده برخی از اساتید آقا بسیار فعال عمل می کنند و به عنوان مثال خودشان پشت پرده راه می رفتند تا انرژی شان را حفظ کنند و بهتر بتوانند کلاس را مدیریت کنند .
به کارگیری روش های تدریس : اغلب کلاس های آموزشی ایران چه در حوزه و چه دانشگاه از روش سخنرانی برای تدریس استفاده می کنند که آن هم با وجود پرده حایل بلا مانع است .
3- پس از تدریس
از مهم ترین فعالیت های پس از تدریس ارزشیابی است . در جامعة الزهراء به علت وجود نماینده امتحانی برای هر کلاس، حضور در سر جلسه امتحان به عهده استاد نیست و استاد فقط موظف به طراحی سوال است .

برای مطالعه بیشتر در زمینه روش تدریس می توانید به کتاب « کلیات روشها و فنون تدریس » تألیف آقای امان الله صفوی مراجعه کنید که در اینجا فقط به نکات مختصری اشاره کردم .
نمی توان نقش فضا را در تدریس نادیده گرفت اما یک استاد خوب می تواند با وجود شرایط محیطی خاص شاگردان خوبی تربیت کند . چنانچه شاهد هستیم در بسیاری روستاهای دور افتاده با وجود امکانات ضعیف، تدریس چند پایه در یک کلاس و حتی تدریس در چادر، شاگردانی به مراتب بهتر از شهرنشینان مرفه بی درد آموزش می بینند . و البته هیچ معلمی تدریس در چنین شرایطی را توهین به شخصیت و مقام علمی خود نمی داند .
کلاسهای توأم با یک پارچه دومتری بین استاد و شاگرد می تواند به جهت آرامش روانی و حریم بین زن و مرد بهترین کلاس باشد، به شرطی که استاد با علم به نکات مطرح شده به خوبی ازعهده مدیریت کلاس برآید .